در حال ویرایش قهوه یزدی (بخش)

== پیشینه ==
[[قهوه]] راه خود را از زادگاه خود،[[اتیوپی]]، به [[شبه‌جزیره عربستان]]، [[یمن]]، و سپس [[ایران]] و دیگر کشورهای همسایه باز کرد. روش تهیه قهوه در کشورهای عربی به این صورت بود که دانه‌های قهوه را با ادویه‌های مختلف از جمله [[زنجبیل]]، [[دارچین]] و [[هل]] بوداده می‌کردند و آن را بدون افزودن [[شکر]]، به‌صورت تلخ می‌نوشیدند. در ایران نیز، بنا به سلیقه و ذائقه ایرانی، قهوه در مناطق مختلف به شیوه‌های مشابه اما با افزودنی‌های دیگری تهیه می‌شده است. در [[دانشنامه ایرانیکا]] آمده است که نخستین باری که نام قهوه در یک سند ایرانی آمده است، در رسالات عمادالدین محمود بن مسعود شیرازی (۹۱۵ خورشیدی، ۱۵۳۷ میلادی)، پزشک ایرانی، بوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Welcome to Encyclopaedia Iranica|نشانی=https://iranicaonline.org/|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2024-07-24|کد زبان=en-US|نام=Encyclopaedia Iranica|نام خانوادگی=Foundation}}</ref> از آنجایی که بنا به اسناد دربار [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]]، قهوه در امپراطوری عثمانی نیز در همین حدود تاریخی معرفی و تهیه شده است، این تاریخ در مورد ایران نیز می‌تواند معتبر باشد.

تعارف قهوه در مراسم ترحیم و عزاداری، از گذشته در خاورمیانه و خاور نزدیک معمول بوده است و در ایران به آن '''قهوه ترحیم'''<ref name=":0" /> می‌گفتند. تهیه قهوه ترحیم و دم کردن آن در ایران، بسیار شبیه به تهیه [[قهوه ترک]] است، با این تفاوت که به آن اندکی [[گلاب]] و [[نبات]] نیز هنگام طبخ اضافه می‌شده است.

اما '''قهوه یزدی'''، که شیوه تهیه آن مختص این شهر و طعم آن با ذائقه سفره<ref>دستپخت، به [[زبان فرانسوی]]: cuisine </ref> یزدی، در طی سده‌های گذشته شکل گرفته است، آنرا نسبت به سایر قهوه‌های تهیه شده در این منطقه شاخص می‌کند.

سید محمود نجفیان، پژوهشگر تاریخ یزد، پیشینه توزیع قهوه در مراسمات را به [[زردشتیان ایران|زردشتیان]] یزد نسبت می‌دهد. او معتقد است که همچنان که واژه '''پُرسه'''، به معنی مجلس ترحیم، از زردشتیان به دایره واژگانی مسلمانان یزد وارد شده است، برخی از مناسک نیز، همچون تعارف قهوه نیز از سنت‌های زردشتی بوده است که وارد فرهنگ عزاداری مسلمانان شهر یزد شده است.<ref>مستند قهوه یزدی، کارگردان رضا بذرافشان، تهیه شده در شبکه استانی یزد، پخش از شبکه چهارم سیما، ۱۳۹۸</ref>

در روایت‌های سینه به سینه و شفاهی، این قهوه قدمتی دیرین دارد و از دوران صفویه توزیع آن در مراسم [[محرم در ایران|محرم]]، اما نخستین سند مکتوب آن متعلق است به وقف‌نامه [[خانه امام حسینی]] یزد که در سال ۱۲۴۸ ه.ق. (برابر با ۱۲۱۱ خورشیدی و ۱۸۳۲ میلادی) تنظیم شده است.

هرچند امروزه در شهر یزد، این قهوه در [[تکیه (مکان مذهبی)|تکایا]] و [[حسینیه|حسینیه‌های]] متعددی تعارف می‌شود، اما قهوه‌ای که در [[خانه امام حسینی]] توزیع می‌گردد، بی وقفه و با همان شیوه‌ای که در دو سده گذشته و از زمان قاجار طبخ می‌شده، ساخته و میان عزاداران پخش می‌شود و از این رو، معیارِ '''قهوه یزدی''' همان است که در این خانه تهیه می‌شود.

این قهوه که گاه به همراه [[کیک یزدی]] تعارف می‌شود، حتما توسط یکی از خادمین و با [[وضو]] توزیع می‌شود.

در تهیه این قهوه، که طول مدت پخت آن به حدود پنج‌شش ساعت می‌رسد، علاوه بر قهوه بوداده شده، از [[هل|هِل]]، [[نبات]] و [[گلاب]] نیز استفاده می‌شود.

قهوه یزدی در تیر ماه سال ۱۳۹۸ در اجلاس سراسری [[میراث فرهنگی ناملموس در ایران|میراث فرهنگی ناملموسِ]] کشور به ثبت ملی رسید.