قهوه (coffee)یکی از محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است که از دانه‌های برشته‌شده گیاه قهوه تهیه می‌شود. این نوشیدنی که به دلیل محتوای کافئین خود شناخته می‌شود، در سراسر جهان به عنوان یک نوشیدنی محرک مصرف می‌شود و بخشی از فرهنگ، تاریخ، اقتصاد و حتی زندگی روزمره مردم در بسیاری از کشورهاست. از مراسم سنتی گرفته تا قهوه‌خانه‌های مدرن، قهوه جایگاه ویژه‌ای در جوامع مختلف دارد.
 یک فنجان قهوهٔ و یک فنجان کافه لاته | |
| گونه | گرم یا سرد (معمولاً گرم) |
|---|---|
| خاستگاه | [۱] شاخ آفریقا و یمن (گیاه) اندونزی نیکاراگوئه هند کلمبیا اوگاندا |
| آغاز تولید | در حدود قرن پانزدهم میلادی |
| رنگ | سیاه، قهوه‌ای تیره، قهوه‌ای روشن، بژ |
تاریخچه قهوه ویرایش
داستان کشف قهوه به افسانه‌ای درباره یک چوپان اتیوپیایی به نام کالدی بازمی‌گردد. گفته می‌شود که کالدی متوجه شد بزهای او پس از خوردن دانه‌های قرمز رنگ یک گیاه خاص، انرژی بیشتری پیدا می‌کنند. او این موضوع را به راهبان محلی گزارش داد و آنها دانه‌ها را جمع‌آوری کرده و از آنها نوشیدنی‌ای تهیه کردند که به آنها کمک می‌کرد شب‌ها بیدار بمانند. به این ترتیب، استفاده از قهوه در جوامع مذهبی اتیوپی رایج شد و بعدها به شبه‌جزیره عربستان و از آنجا به سایر نقاط جهان راه یافت.
یمن اولین کشوری بود که قهوه به طور منظم در آن کشت شد. تا قرن شانزدهم، قهوه به ایران، مصر و امپراتوری عثمانی راه یافت و پس از آن به اروپا رسید. قهوه‌خانه‌ها در این دوره به عنوان مراکز مهم اجتماعی و فرهنگی شناخته شدند، جایی که مردم برای بحث‌های فلسفی، هنری و سیاسی گرد هم می‌آمدند. قهوه به زودی در اروپا محبوبیت زیادی پیدا کرد و به یکی از نمادهای اجتماعی و فرهنگی تبدیل شد.
گیاه‌شناسی قهوه ویرایش
گیاه قهوه که به خانواده روناسیان (Rubiaceae) تعلق دارد، به طور طبیعی در مناطق گرمسیری رشد می‌کند. این گیاه به صورت درختچه یا درختی کوچک با برگ‌های همیشه‌سبز دیده می‌شود. میوه‌های قهوه گیاه که به آنها گیلاس قهوه می‌گویند، دارای دو دانه هستند که پس از برداشت و فرآوری به دانه‌های قهوه تبدیل می‌شوند.
گیاه قهوه به دو گونه اصلی تقسیم می‌شود:
عربیکا ویرایش
این نوع قهوه به دلیل طعم ملایم‌تر و پیچیدگی‌های طعمی بیشتری که دارد، بیش از ۶۰ درصد از تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد. عربیکا در ارتفاعات بالاتر کشت می‌شود و به شرایط آب و هوایی خنک‌تری نیاز دارد.
روبوستا ویرایش
این نوع قهوه مقاوم‌تر از عربیکا است و در برابر آفات و شرایط سخت‌تر مقاومت بیشتری دارد. روبوستا کافئین بیشتری دارد و طعم آن تلخ‌تر و سنگین‌تر است. این نوع قهوه بیشتر در نواحی گرمسیری و کم‌ارتفاع رشد می‌کند و اغلب برای تهیه قهوه‌های فوری و اسپرسو استفاده می‌شود.
فرآیند تولید قهوه ویرایش
تولید قهوه شامل چند مرحله مهم است:
1. کشت: گیاهان قهوه در مناطقی که به عنوان کمربند قهوه شناخته می‌شود، رشد می‌کنند. این مناطق عمدتاً در نزدیکی خط استوا قرار دارند و شامل کشورهایی مانند برزیل، ویتنام، کلمبیا، اتیوپی و اندونزی هستند. خاک حاصلخیز، دمای معتدل و بارندگی منظم برای رشد گیاهان قهوه ضروری است.
2. برداشت: دانه‌های قهوه معمولاً به‌صورت دستی برداشت می‌شوند، به‌ویژه در مزارع کوچکتر. این فرآیند نیازمند دقت است زیرا گیلاس‌های قهوه در مراحل مختلف رسیده و باید تنها میوه‌های رسیده جمع‌آوری شوند.
3. فرآوری: پس از برداشت، دانه‌های قهوه از میوه جدا می‌شوند. این فرآیند به دو روش فرآوری مرطوب یا فرآوری خشک انجام می‌شود. در فرآوری مرطوب، گیلاس‌های قهوه در آب قرار می‌گیرند تا گوشت میوه جدا شود، در حالی که در فرآوری خشک، میوه‌ها به طور کامل خشک می‌شوند و سپس دانه‌ها جدا می‌شوند.
4. خشک‌کردن و آسیاب: دانه‌های قهوه پس از فرآوری باید خشک شوند. پس از خشک شدن، دانه‌ها را آسیاب می‌کنند تا پوسته خارجی آنها جدا شود. این دانه‌ها سپس برای برشته‌کردن آماده می‌شوند.
5. برشته‌کردن: برشته‌کردن یکی از مهم‌ترین مراحل در تولید قهوه است و تأثیر زیادی بر طعم نهایی دارد. دانه‌های قهوه در دماهای بالا برشته می‌شوند تا طعم‌های پیچیده‌تری ایجاد شود.
6. آسیاب: قهوه برشته‌شده به اندازه‌های مختلفی آسیاب می‌شود. درجه آسیاب بستگی به نوع روش تهیه قهوه دارد، به عنوان مثال، قهوه اسپرسو به آسیاب ریزتری نیاز دارد در حالی که قهوه فیلتر یا فرنچ پرس به آسیاب درشت‌تر.
| جایگاه | کشور | منطقه | تن |
|---|---|---|---|
| ۱ | برزیل | آمریکای لاتین | ۳٫۱۷۲٫۰۰۰ |
| ۲ | ویتنام | جنوب‌شرق آسیا | ۱٫۹۵۳٫۰۰۰ |
| ۳ | اندونزی | جنوب‌شرق آسیا | ۷۹۵٫۰۰۰ |
| ۴ | کلمبیا | آمریکای لاتین | ۶۶۵٫۰۰۰ |
| ۵ | اتیوپی | شرق آفریقا | ۴۹۶٫۰۰۰ |
| ۶ | اوگاندا | شرق آفریقا | ۳۹۴٫۰۰۰ |
| ۷ | پرو | آمریکای لاتین | ۳۵۳٫۰۰۰ |
| ۸ | هند | جنوب آسیا | ۳۳۹٫۰۰۰ |
| ۹ | هندوراس | آمریکای لاتین | ۳۱۵٫۰۰۰ |
| ۱۰ | آفریقای مرکزی | آفریقا | ۳۰۷٫۰۰۰ |
| جهانی | جهان | ۱۰٫۷۸۲٫۳۳۴ |
روش‌های تهیه قهوه ویرایش
قهوه به روش‌های مختلفی تهیه می‌شود و هر روش، ویژگی‌های طعمی متفاوتی را به نوشیدنی نهایی می‌بخشد:
• اسپرسو: قهوه‌ای غلیظ و قوی که از عبور سریع آب داغ تحت فشار از میان دانه‌های آسیاب‌شده قهوه تهیه می‌شود. اسپرسو پایه بسیاری از نوشیدنی‌های قهوه مانند کاپوچینو، لاته و ماکیاتو است.
• فرنچ پرس: در این روش دانه‌های آسیاب‌شده قهوه در آب داغ خیسانده و سپس با استفاده از پیستونی فشرده می‌شوند تا قهوه‌ای غلیظ و بدون فیلتر تولید شود.
• قهوه ترک: این نوع قهوه با آسیاب بسیار ریز و جوشاندن مستقیم قهوه در آب تهیه می‌شود و معمولاً بدون فیلتر سرو می‌شود.
• قهوه دمی (فیلتر): آب داغ از میان دانه‌های قهوه آسیاب‌شده عبور می‌کند و قهوه‌ای صاف و ملایم تولید می‌شود. این روش به عنوان یکی از محبوب‌ترین روش‌های تهیه قهوه در خانه‌ها و کافه‌ها استفاده می‌شود.
تأثیرات قهوه بر سلامت ویرایش
کافئین به عنوان یک محرک طبیعی در قهوه حضور دارد و تأثیرات مختلفی بر بدن دارد. مصرف کافئین می‌تواند باعث افزایش هوشیاری، تمرکز و انرژی شود. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف معتدل قهوه ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری پارکینسون و برخی از انواع سرطان‌ها را کاهش دهد.
با این حال، مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند منجر به عوارضی مانند بی‌خوابی، اضطراب، افزایش ضربان قلب و مشکلات گوارشی شود. همچنین برخی افراد به کافئین حساسیت بیشتری دارند و ممکن است حتی مقادیر کم آن باعث بروز عوارض جانبی شود.
فرهنگ و اقتصاد قهوه ویرایش
قهوه نه تنها یک نوشیدنی است، بلکه بخشی از فرهنگ و زندگی اجتماعی بسیاری از مردم در سراسر جهان است. قهوه‌خانه‌ها یا کافه‌ها مکان‌هایی برای گردهمایی‌های اجتماعی، گفتگوهای فرهنگی و حتی مذاکرات تجاری محسوب می‌شوند. در بسیاری از کشورها، نوشیدن قهوه بخشی از آداب و رسوم روزانه است و به نوعی یک آیین محسوب می‌شود.
از لحاظ اقتصادی، قهوه یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در جهان است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به کشت، برداشت و تجارت قهوه مشغول هستند. برزیل، ویتنام، کلمبیا و اتیوپی از بزرگترین تولیدکنندگان قهوه در جهان هستند.
قهوه در هنر و ادبیات ویرایش
قهوه به عنوان یکی از عناصر فرهنگی، در آثار هنری و ادبی بسیاری نقش داشته است. قهوه‌خانه‌ها به عنوان مکان‌هایی برای جمع‌آوری نویسندگان، شاعران و هنرمندان شناخته می‌شوند و بسیاری از آثار ادبی و هنری در این مکان‌ها خلق شده‌اند.
قهوه نه تنها به عنوان یک نوشیدنی محبوب بلکه به عنوان یکی از پایه‌های اقتصاد و فرهنگ جهانی شناخته می‌شود. از زمان کشف تا به امروز، این نوشیدنی به یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده است و همچنان به عنوان نمادی از بیداری، تمرکز و حتی اجتماعی‌بودن در سراسر جهان شناخته می‌شود.
منابع ویرایش
- ↑ * Ukers, William Harrison (1922). All About Coffee (به انگلیسی). Tea and Coffee Trade Journal Company. p. 5.
- Johns Hopkins University Studies in Historical and Political Science (به انگلیسی). Johns Hopkins University Press. 1967. p. 25.
- Elzebroek, A. T. G. (2008). Guide to Cultivated Plants (به انگلیسی). CABI. p. 7. ISBN 978-1-84593-356-2.